1. Phép Người con – Thánh Nhân dạy
Hiếu đễ trước – kế cẩn tín
Trước tiên ở trong cuộc sống thường ngày phải làm đến được Hiếu thuận cha mẹ, thương yêu anh chị em.
Kế đến, ở trong tất cả lời nói, việc làm ngay trong cuộc sống thường ngày nên chú ý thận trọng, phải nên nói lời thành thật.
Yêu bình đằng – Gần người nhân
Khi tiếp xúc với mọi người, mọi vật, phải thương yêu bình đẳng.
Còn phải thân cận với người có nhân đức, nên học tập với họ.
Đây đều là những việc làm rất cần thiết, là việc đáng nên phải làm.
Có dư sức, thì học văn
Nếu như sau khi làm được những việc rất cần thiết nói trên, có dư thời gian và sức lực ra thì phải nên cố gắng học tập những nghề và các học vấn có lợi ích khác.
Ở NHÀ PHẢI HIẾU (NHẬP TẮC HIẾU)
Mục này dạy chúng ta bổn phận con cái trong nhà cần phải có đầy đủ phép tắc.
Cha mẹ gọi, trả lời ngay
Cha mẹ bảo, chớ làm biếng
Ngay khi cha mẹ gọi bảo chúng ta làm gì thì phải lập tức trả lời, không nên ỡm ờ như không nghe thấy rất lâu rồi mới trả lời.
Cha mẹ có việc dặn bảo chúng ta làm, chúng ta cần phải lập tức đi làm, không kéo dài hoặc là từ chối lường biếng.
Cha mẹ dạy phải kính nghe,
Cha mẹ trách phải thừa nhận
Cha mẹ dạy bảo chúng ta đạo lý làm người là vì để chúng ta tốt, chúng ta phải cung kính nghe, không nên tỏ ra vẻ thờ ơ như không có việc gì.
Khi chúng ta làm sai rồi, cha mẹ trách cưc quở phạt, chúng ta phải nên cúi đầu tiếp nhận. Nếu chúng ta ngắt lời cãi lại thì sẽ khiến cho cha mẹ tức giận, đau lòng.
Đông phải ấm, hạ phải mát
Ý nghĩa câu này chính là khi vào mùa đông lạnh lẽo, phải để cho cha mẹ mặc được ấm áp, ngủ được ấm áp. Khi vào mùa hạ nóng bức, phải để cho cha mẹ trải qua được thoải mái, dễ chịu.
Cũng giống như Hoàng Hương trong “Nhị thập tứ hiếu”, khi mới mười tuổi, muốn cho cha mẹ ngon giấc, mùa hạ trước khi đi ngủ, cậu giúp cho cha mẹ quạt cho chăn giường được mát mẻ; khi mùa đông giá lạnh, cậu biết giúp cha mẹ làm ấm mền đệm.
Việc làm của Hoàng Hương đáng để chung chúng ta học tập.
Sáng phải thăm, tối phải viếng
Sáng sớm sau khi thức dậy, phải nên hỏi thăm cha mẹ trước và còn hỏi thăm sức khoẻ cha mẹ.
Buổi chiều khi về nhà, phải đem việc học tập của ngày hôm nay nói cho cha mẹ nghenghe, báo cho cha mẹ biết mình bình an để cha mẹ yên tâm.
Đi phải thưa, về phải trình
Trước khi ra khỏi nhà, chúng ta phải báo cho cha mẹ biết là mình đi đâu.
Khi về đến nhà, chúng ta cũng phải đích thân báo cho cha mẹ là con đã về đến nhà để cha mẹ biết mà an tâm.
Ở ổn định, nghề không đổi
Bình thường khi đi đứng, làm việc, nghỉ ngơi, thói quen đời sống thường ngày phải giữ được bình thường có quy củ. làm việc có trật tự, không nên tuỳ tiện thay đổi, tránh để cha mẹ lo lắng.
Việc tuy nhỏ chớ tự làm, nếu đã làm thiếu đạo con
Cho dù việc nhỏ cũng không nên tự ý làm. Nếu tự ý làm không thưa hỏi với cha mẹ, mà dẫn đến sai lầm thì sẽ khiếm khuyết bổn phận của con cái. Do đó, làm cha mẹ lo lắng là việc làm bất hiếu.
Vật tuy nhỏ chớ cất riêng, nếu cất riêng cha mẹ buồn
Vật công tuy nhỏ cũng không nên tự cất riêng, chiếm làm của riêng mình. Nếu cất riêng thì phẩm đức sẽ bị khiếm khuyết, khi cha mẹ biết được nhất định sẽ rất đau lòng.
Cha mẹ thích, dốc lòng làm
Cha mẹ ghét, cẩn thận bỏ
Những thứ mà cha mẹ ưa thích, chúng ta phải nên dốc lòng chuẩn bị đầy đủ.
Sự vật mà cha mẹ không ưa, bao gồm cả thói quen xấu của chúng ta, chúng ta phải cố gắng cẩn thận bỏ đi.
Thân bị thương, cha mẹ lo
Đức tổn thương, cha mẹ tủi
Chúng ta phải chăm sóc thân thể của chính mìnhmình, không nên để cho thân thể dễ dàng bị tổn thương làm cho cha mẹ buồn. Tằng Tử nói: “Thân thể hình hài có được từ cha mẹ, không dám tổn thương là đầu của việc hiếu vậy”.
Chúng ta cũng phải chú trọng đến tu dưỡng phẩm đức của chính mình, không nên làm ra những việc tổn đứcđức, trái đạo khiến cho cha mẹ phải gánh chịu tủi nhục.
Cha mẹ thương, hiếu đâu khó
Cha mẹ ghét, hiếu mới tốt
Ngay cả khi cha mẹ yêu thương chúng ta, hiếu thuận là việc rất dễ làm.
Nhưng nếu khi cha mẹ không yêu thương chúng ta, hoặc là khi quản giáo rất nghiêm khắc, chúng ta vẫn phải y như vậy mà hiếu thuận. Hơn nữa, chúng ta còn phải kiểm điểm lại chính mình, thể hội tâm ý của cha mẹ, nỗ lực sửa đổi và còn làm được tốt hơn. Việc làm hiếu thuận như vậy, kỳ thật là rất khó làm và rất đáng quý.
Các em có thể từ nơi lời dạy bảo của cha mẹ mà làm, sau đó tập thành thói quen tốt, ăn uống điều độ, ngủ sớm dậy sớm, lại học tập chăm sóc sức khoẻ của chính mình. Thí dụ, trước khi ăn món gì, cho đến khi đại tiểu tiện, nhất định phải rửa tay, và còn tập thói quen vệ sinh tốt.
Còn khi nói chuyện phải có lễ mạo, giữ phép tắctắc, không được nói ra những từ ngữ thô tục bất nhã khiến cho cha mẹ cảm thấy hổ thẹn.
Cha mẹ lỗi, khuyên thay đổi
Mặt ta vui, lời ta dịu
Khuyên không nghe, vui can tiếp
Dùng khóc khuyên đánh không giận
Con người không phải là Thánh Hiền, huống chi là cha mẹ cũng khó tránh khỏi có lúc cũng phải phạm sai lầm. Vào lúc này, phận làm con cái phải nên thận trọng khuyên nhắc cha mẹ thay đổi hướng thiện. Khi khuyên nhắc, người con phải có thái độ thành khẩn, lời nói cần phải êm dịu, hơn nữa vẻ mặt phải tươi vui.
Nếu như cha mẹ không chịu nghe khuyên thì người con phải có lòng chịu khó chờ đợi đến khi có cơ hội thích hợp để khuyên cha mẹ, thí dụ như lúc tâm tình của cha mẹ đã tốt hơn hoặc là lúc vui vẻ. Nếu như cha mẹ vẫn không chịu tiếp nhận, thậm chí còn tức giận, thì chúng ta tuy đau lòng khóc lóc rơi lệ cũng phải khẩn cầu cha mẹ thay đổi, cho dù gặp phải sự trách phạt cũng không oán không hối, hoặc là chúng ta đi tìm Thày cô đến giúp đỡ. Chúng ta vạn lần không nên dùng phương thức cãi để xử lý, để tránh cho cha mẹ phải rơi vào chỗ bất nghĩa, khiến cho cha mẹ đã sai lại càng sai, tạo thành sai lầm to lớn. Như vậy thì cha mẹ đau lòng, hơn nữa chính mình cũng sẽ rất khó chịu.
Cho nên người xưa nói: “Trăm thiện Hiếu đứng đầu”. Ở trong tất cả việc tốt, trong các việc thiện, hiếu thảo được xếp hàng đầu, phải nên biết hành vi bất hiếu là việc làm thật không đúng.
Cha mẹ bệnh nếm thuốc trước
Ngày đêm hầu không rời giường
Khi cha mẹ bị bệnh, con cái phải nên thận trọng, phải nên tận tâm tận lực chăm sóc. Một khi bệnh trầm trọng, con cái phải càng ngày đêm hầu hạ cha mẹ, không được tuỳ tiện bỏ đi.
Tang ba năm thường thương nhớ
Chỗ ở đổi, không rượu thịt
Tang đủ lễ, cúng hết lòng
Việc người chết, như người sống
Sau khi cha mẹ qua đời, trong thời gian để tang, lễ xưa ba năm, ngày thường hay nhớ tưởng cảm hoài ân đức giáo dưỡng của cha mẹ. Đời sống đi đứng của chính mình cần phải điều chỉnh thay đổi, không nên ham muốn hưởng thụ, phải nên dứt hẳn rượu thịt. Đó mới là sự hiếu thuận.
Luận ngữ nói: “Sống thì lấy việc làm lễ, chết thì lấy tang làm lễ, cúng thì lấy lễ để cúng“. Cúng như thật, cúng thần như thần đang có mặt.
